Ergonomia i zdrowie pleców w miejscu pracy

W niektórych grupach zawodowych ryzyko wystąpienia problemów z kręgosłupem i innych zaburzeń układu mięśniowo-szkieletowego jest znacznie zwiększone. Dotyczy to zwłaszcza zawodów, w których istotną rolę odgrywają czynniki stresu związane z pracą fizyczną. Pracownicy fizyczni są zatem szczególnie narażeni na ryzyko w zawodach związanych z pracą fizyczną lub w przemyśle, ale także w sektorze usług.

Dolegliwości pleców i zaburzenia układu mięśniowo-szkieletowego powstają, gdy ruchy, postawy lub przenoszenie ciężarów stają się zbyt jednostronne, zbyt częste lub ekstremalne. Do typowych obciążeń fizycznych należą niekorzystne z ergonomicznego punktu widzenia warunki pracy, takie jak

Ustawa o bezpieczeństwie i higienie pracy stanowi podstawę prawną dla "obowiązku ergonomii" w miejscu pracy. Zgodnie z przepisami jednym z podstawowych obowiązków pracodawcy jest zapewnienie bezpieczeństwa i zdrowia pracowników w miejscu pracy za pomocą środków bezpieczeństwa i higieny pracy. Dlatego w ramach oceny ryzyka pracodawca musi określić zagrożenia występujące w miejscu pracy (np. wynikające ze stresu fizycznego) oraz podjąć odpowiednie środki zapobiegawcze i ochronne.

Rozporządzenie w sprawie przemieszczania ładunków określa to w szczególności w odniesieniu do ręcznego podnoszenia, przenoszenia, ciągnięcia lub pchania ładunków w miejscu pracy. Stanowi ona na przykład, że należy unikać ręcznego przemieszczania ciężarów lub ograniczać je do minimum poprzez stosowanie odpowiedniego sprzętu roboczego.

Przede wszystkim należy określić czynniki ryzyka wystąpienia zaburzeń układu mięśniowo-szkieletowego w miejscu pracy. Dokonuje się tego za pomocą oceny ryzyka.

Do określenia zagrożeń można wykorzystać np. wyniki badań medycyny pracy, przepisy prawne i zasady techniczne oraz informacje z instytucji ubezpieczenia od wypadków. Istotnym źródłem informacji jest także inspekcja miejsca pracy oraz zaangażowanie i przesłuchanie pracowników.

Należy zauważyć, że: Samo występowanie stresujących czynności nie mówi nic o ich potencjale ryzyka. Aby ocenić ryzyko wystąpienia zaburzeń układu mięśniowo-szkieletowego, takich jak problemy z kręgosłupem, zawsze należy określić poziom, czas trwania i częstotliwość obciążeń fizycznych.

Wpływ mogą mieć także czynniki indywidualne, takie jak wiek, płeć, doświadczenie i sprawność fizyczna, dlatego należy je dodatkowo uwzględnić w analizie. Odpowiednie środki zapobiegawcze powinny wynikać ze zdobytej wiedzy o rodzaju i poziomie zagrożeń.

Przy opracowywaniu środków zapobiegawczych obowiązuje tzw. zasada STOP:

S Substytucja
T Techniczne środki
O Organizacyjne środki
P Personalne środki

Kolejność na liście odpowiada również kolejności priorytetów działań, które należy przeprowadzić. Przede wszystkim należy sprawdzić, czy czynności robocze niebezpieczne dla układu mięśniowo-szkieletowego można zastąpić innymi czynnościami, które nie są niebezpieczne. Jeżeli nie można uniknąć naprężeń, należy je zminimalizować (zasada minimalizacji). Zgodnie z zasadą STOP, środki techniczne mają pierwszeństwo przed środkami organizacyjnymi i osobowymi. Na rynku istnieje wiele rozwiązań technicznych służących zapobieganiu schorzeniom układu mięśniowo-szkieletowego. Poniżej przedstawiamy 4 produkty, które sprawdziły się w praktyce.

Pomoce do transportu wewnętrznego ograniczają do minimum wykorzystanie siły ludzkich mięśni i zapobiegają problemom z kręgosłupem. Należą do nich wózki transportowe, wózki ręczne lub rolki transportowe. Podnoszenie ciężkich ładunków ułatwiają takie urządzenia, jak wózki paletowe, ramiona dźwigowe lub podnośniki. Warto wiedzieć: Rozporządzenie w sprawie przemieszczania ładunków wymaga w szczególności stosowania sprzętu mechanicznego w celu przeciwdziałania zagrożeniom powodowanym przez ręczne przemieszczanie ładunków.

Długie okresy stania i pracy na twardych powierzchniach mogą prowadzić do trwałych uszkodzeń kręgosłupa. Dzięki ergonomicznym matom przeciwzmęczeniowym można znacznie zmniejszyć obciążenie, np. na stanowiskach pracy stojącej. Ergonomiczne maty stanowiskowe składają się z materiałów amortyzujących lub sprężystych, takich jak pianka winylowa lub guma, o dużej grubości materiału i strukturalnej powierzchni (np. rowki lub wypustki). W ten sposób ergonomiczne maty stanowiskowe amortyzują obciążenie udarowe podczas ruchu oraz stymulują korzystne mikro-ruchy i pobudzenie mięśni podczas długotrwałego stania.

Korzyści dla pracowników:

Innym sposobem na uniknięcie negatywnych skutków ciągłego stania lub siedzenia jest regularna zmiana postawy ciała. Wynika to z faktu, że zwłaszcza stała i jednostronna postawa ciała jest szkodliwa dla kręgosłupa i układu mięśniowo-szkieletowego. Dlatego w miejscu pracy należy dążyć do zrównoważonego połączenia stania, siedzenia i chodzenia. Krzesła i taborety robocze powinny zatem zapewniać pracownikom ergonomiczne miejsca siedzące. Zakup tzw. pomocy stojącej może również przynieść odczuwalną ulgę podczas wykonywania czynności stojących w warsztacie lub na produkcji. Pomoc stojąca jest znacznie wyższa niż klasyczny stołek roboczy i umożliwia użytkownikowi ergonomiczne pochylanie się na stojących stanowiskach pracy.