Ocena ryzyka dla gazów
Obchodzenie się z gazami wiąże się z wieloma zagrożeniami - ale dzięki odpowiedniej wiedzy można je skutecznie zminimalizować. Dlatego osoby pracujące z gazami w codziennych czynnościach powinny być świadome różnych źródeł zagrożeń.
Gazy są niezwykle wszechstronnymi substancjami o różnych właściwościach. Podczas gdy gazy łatwopalne stwarzają ryzyko wybuchu, gazy utleniające, choć same nie są łatwopalne, sprzyjają spalaniu innych substancji. Ponadto istnieją gazy szkodliwe dla zdrowia, toksyczne i żrące dla skóry, które stanowią zagrożenie dla zdrowia w szczególności pracowników. Ponadto, gazy (wszystkie z wyjątkiem samego tlenu) zmniejszają zawartość tlenu w zamkniętych i ograniczonych przestrzeniach i mogą stanowić zagrożenie dla osób znajdujących się w nich z powodu braku tlenu.
Ważne jest, aby zagrożenia związane z gazami oceniać indywidualnie dla każdego przypadku. Poniżej przedstawiamy kilka wskazówek, jak podejść do oceny ryzyka związanego z gazami.
Jakie przepisy obowiązują w przypadku działań z udziałem gazów?
Butle gazowe należą do grupy przenośnych pojemników na sprężone gazy i znajdują zastosowanie w wielu gałęziach przemysłu. Na przykład do spawania w warsztatach, do pracy w laboratorium lub jako czynnik chłodniczy w zastosowaniach chłodniczych i mrożących. Przepisy dotyczące bezpiecznego obchodzenia się z butlami gazowymi są tak różnorodne, jak obszary ich zastosowania.
W Niemczech istnieją liczne państwowe i branżowe przepisy bezpieczeństwa dotyczące obchodzenia się z gazami i pojemnikami z gazem pod ciśnieniem. Zawierają one wymagania dotyczące jakości pojemników z gazem pod ciśnieniem i ich testowania, przepisy dotyczące oceny ryzyka, jak również środki ochronne dla działań z gazami, ich przechowywania i transportu. Wszystkie te przepisy tworzą ramy dla bezpiecznego obchodzenia się z gazami w środowisku komercyjnym.
Poniższa tabela zawiera przegląd najważniejszych przepisów, które mają wpływ na obszar "działań z udziałem gazów" i zawierają odpowiednie specyfikacje i środki ochronne:
| Zbiór zasad | Treść |
|---|---|
| ADR | Przepisy i ograniczenia ilościowe dotyczące przewozu butli z gazem przez pojazdy w ruchu drogowym |
| Rozporządzenie w sprawie bezpieczeństwa i higieny pracy (BetrSichV) | Rozporządzenie w sprawie bezpieczeństwa i ochrony zdrowia przy udostępnianiu sprzętu roboczego |
| Rozporządzenie o substancjach niebezpiecznych (GefStoffV) | Środki ochronne dla pracowników podczas pracy z substancjami niebezpiecznymi |
| Ustawa o bezpieczeństwie produktów (ProdSG) | Rozporządzenie w sprawie udostępniania na rynku prostych zbiorników ciśnieniowych (6. ProdSV) |
| TRBS 1201 | Kontrole sprzętu roboczego i systemów wymagających monitorowania |
| TRBS 2141 | Określanie i ocena zagrożeń związanych z parą i ciśnieniem oraz odpowiednie środki ochronne |
| TRBS 2152 / TRGS 720, 721, 722 | Identyfikacja i unikanie zagrożeń wybuchem spowodowanych przez substancje, które mogą tworzyć atmosfery wybuchowe. |
| TRBS 3145 / TRGS 745 | Przewoźne zbiorniki ciśnieniowe - napełnianie, przechowywanie, transport w obrębie przedsiębiorstwa, opróżnianie |
| TRBS 3146 / TRGS 746 | Przepisy dotyczące stałych instalacji ciśnieniowych do gazów |
| TRBS 3151 / TRGS 751 | Unikanie zagrożeń pożarowych, wybuchowych i ciśnieniowych na stacjach paliw i w instalacjach do napełniania pojazdów lądowych |
| TRGS 407 | Oceny ryzyka dla czynności z gazami |
| TRGS 500 | Środki ochrony przy obchodzeniu się z substancjami niebezpiecznymi |
| TRGS 510 | Przechowywanie substancji niebezpiecznych w przenośnych pojemnikach |
| TRGS 512 | Przepisy szczególne i środki ochronne przy fumigacji |
| TRGS 513 | Przepisy szczególne i środki ochronne przy pracy na sterylizatorach z tlenkiem etylenu i formaldehydem |
| TRGS 522 | Szczególne przepisy i środki ochronne przy dezynfekcji pomieszczeń z użyciem formaldehydu |
| TRGS 525 | Postępowanie z substancjami niebezpiecznymi w zakładach opieki medycznej dla ludzi |
| TRGS 526 | Przepisy szczególne i środki ochronne dotyczące czynności wykonywanych w laboratoriach |
| TRGS 528 | Przepisy szczególne i środki ochronne przy pracach spawalniczych |
| TRGS 529 | Działalność w zakresie produkcji biogazu |
| TRGS 725 | Urządzenia pomiarowe, sterujące i regulacyjne w zakresie środków ochrony przeciwwybuchowej |
| TRGS 800 | Środki ochrony przeciwpożarowej |
Dlaczego potrzebna jest ocena ryzyka dla gazów?
Ocena ryzyka jest centralnym elementem bezpieczeństwa i zdrowia w miejscu pracy. Stanowi ona podstawę systematycznego i skutecznego zarządzania bezpieczeństwem i zdrowiem. Zgodnie z ustawą o bezpieczeństwie i higienie pracy (ArbSchG) oraz rozporządzeniem w sprawie zapobiegania wypadkom "Zasady prewencji" (BGR A1 lub GUV-V A1) wszyscy pracodawcy - niezależnie od liczby zatrudnionych - są zobowiązani do przeprowadzenia oceny ryzyka. § 5 ustawy o bezpieczeństwie i higienie pracy (ArbSchG) reguluje obowiązek pracodawcy dotyczący identyfikacji i oceny zagrożeń oraz określa możliwe przyczyny zagrożeń i przedmioty oceny ryzyka. W § 6 zobowiązuje się pracodawców do dokumentowania wyników oceny ryzyka, określonych przez nich środków bezpieczeństwa pracy oraz wyników ich przeglądu.
Kto przeprowadza ocenę ryzyka dla gazów?
Ocena ryzyka musi być przeprowadzona przez kompetentną osobę. Osoba ta posiada wystarczającą wiedzę na temat niebezpiecznych właściwości stosowanych substancji niebezpiecznych i jest zaznajomiona z procesami pracy oraz czynnościami, które mają być wykonywane. Zna on przepisy, potrafi ocenić warunki pracy i oszacować określone środki ochronne podczas wykonywania czynności. W praktyce zakładowej zadanie to wykonują zazwyczaj pracownicy odpowiedzialni za bezpieczeństwo, odpady, towary niebezpieczne i ochronę przeciwpożarową. Jednak w odniesieniu do składowania i obchodzenia się z gazami wiele z tych odpowiedzialnych osób ma trudności z prawidłową oceną sytuacji.
Ważne definicje terminów zgodnie z TRGS 407
TRGS 407 zawiera wiele szczegółowych wymagań dotyczących przeprowadzania oceny ryzyka związanego z gazami. Zasadniczo TRGS 407 "Ocena ryzyka dla gazów" jest uzupełnieniem TRGS 400 "Ocena ryzyka dla działań związanych z substancjami niebezpiecznymi". Zawiera on jednak pewne definicje ważne dla oceny gazów, takie jak:
| Termin | Definicja |
|---|---|
| Gazy | Gazy w rozumieniu TRGS 407 i zgodnie z rozporządzeniem CLP oraz przepisami dotyczącymi towarów niebezpiecznych to substancje lub mieszaniny/preparaty, które mają ciśnienie pary 300 kPa (3 bar) w temperaturze 50 °C lub są całkowicie gazowe w temperaturze 20 °C i przy ciśnieniu standardowym 101,3 kPa. Gazy są cięższe od powietrza w odniesieniu do ich stanu po wypuszczeniu, tj. w odpowiedniej temperaturze gazu i przy ciśnieniu atmosfery otoczenia, jeżeli ich gęstość wynosi > 1,3 kg/m3 lub równe powietrzu, jeżeli ich gęstość wynosi ≤ 1,3 kg/m3 i ≥ 1,2 kg/m3 lub lżejsze od powietrza, jeżeli ich gęstość wynosi < 1,2 kg/m3. W TRGS 407 termin "gaz" używany jest w znaczeniu "gaz i mieszanina gazów", w przeciwnym razie jest on wyraźnie określony, np. poprzez użycie terminu "czysty gaz" lub poprzez użycie samego terminu "mieszanina gazów". |
| Gazy skroplone głęboko mrożone | Chłodzone gazy skroplone to gazy, których stan ciekły jest utrzymywany w temperaturze niższej od temperatury otoczenia przez chłodzenie, odparowanie lub izolację termiczną. |
| Mieszaniny gazów | Mieszaniny gazów to mieszaniny zgodne z definicją gazów zawartą w rozporządzeniu CLP i składające się z dwóch lub więcej gazów lub, w stosownych przypadkach, cieczy. Mają prężność par większą niż 300 kPa (bezwzględna) w temperaturze 50 °C lub są całkowicie gazowe w temperaturze 20 °C i przy ciśnieniu standardowym 101,3 kPa. Mogą one również zawierać jedną lub więcej substancji kondensowalnych. Każdy gaz o temperaturze krytycznej Tk ≥ - 50 °C i każda ciecz są uważane za kondensowalne. |
| Zbiornik gazu pod ciśnieniem | Zbiorniki ciśnieniowe gazu są zbiornikami ciśnieniowymi dla gazów, niezależnie od ciśnienia. Zbiornik gazu pod ciśnieniem zawiera elementy wyposażenia, które mogą mieć wpływ na jego bezpieczeństwo. Rozróżnia się przenośne i stacjonarne ciśnieniowe zbiorniki gazu. |
| Systemy drukujące | Systemy ciśnieniowe w rozumieniu niniejszych TRGS to systemy ciśnieniowe zgodne z TRBS 2141, o ile są one przeznaczone dla gazów. |
Ocena ryzyka dla gazów - co należy wziąć pod uwagę
W pierwszej kolejności należy określić niebezpieczne właściwości gazów używanych w przedsiębiorstwie, które są istotne dla oceny ryzyka. Dlatego najpierw należy dokładnie zapoznać się z kartą charakterystyki, ponieważ to właśnie tam można znaleźć niebezpieczne właściwości. Ponadto od 1 lipca 2006 r. poszczególne butle gazowe posiadają odpowiednie oznakowanie zgodnie z normą DIN EN 1089-3.
Dodatkową pomocą może być również kolorystyka samych butli z gazem (więcej informacji na temat oznakowania butli z gazem znajduje się poniżej). To oznaczenie kolorystyczne ma jednak charakter pomocniczy i nie jest wiążące! Ponadto należy wziąć pod uwagę inne czynniki, ponieważ na postępowanie z gazami i butlami gazowymi mogą mieć wpływ również następujące czynniki:
Granice wybuchowości (OEG/UEG mogą być przesunięte przy podwyższonej temperaturze/ciśnieniu)
Temperatura (może prowadzić do wzrostu ciśnienia w zbiorniku z gazem pod ciśnieniem)
Właściwości chemiczne (np. niestabilność)
Spontaniczne spalanie (zwiększone zagrożenie pożarowe/wybuchowe)
Korozja (np. dwutlenek siarki, może zaatakować pojemniki)
Toksyczne gazy (np. chlor)
Niebezpieczeństwo uduszenia
Gazy cięższe od "powietrza" (mogą gromadzić się przy ziemi)
Polimeryzacja
Należy zauważyć, że zagrożenia związane z obchodzeniem się z gazami są tak różnorodne, że można tu wskazać tylko niektóre z wpływów. W każdym indywidualnym przypadku należy przeprowadzić dokładną analizę zagrożeń powodowanych przez gaz, który ma być poddany ocenie.
Po dokonaniu analizy i oceny zagrożenia ze strony stosowanego gazu, należy rozważyć sposób postępowania z nim. Obejmuje to między innymi transport wewnątrzzakładowy oraz przetwarzanie/przeładunek przez pracowników. Poniższe sytuacje opisują przykłady szczególnych zagrożeń:
Przypadkowe uwolnienie (np. nieszczelne połączenia na armaturze)
Mieszanie gazów (np. przy pracach spawalniczych z acetylenem/tlenem)
Uderzenie zewnętrzne w pojemnik z gazem pod ciśnieniem (np. przewrócenie)
Niewłaściwa konserwacja (np. uszkodzony regulator ciśnienia na armaturze)
Odejście od wyznaczonego celu
Ważne:
Nie jest możliwe sporządzenie "standardowej oceny zagrożenia" dla wszystkich gazów. Każdy gaz musi być rozpatrywany indywidualnie i oceniany pod kątem zagrożeń, jakie stwarza. Podejście oparte na pierwotnej przyczynie może zapewnić dalsze wsparcie w tym zakresie. Ponadto technicy, użytkownicy lub operatorzy powinni być zaangażowani w ocenę ryzyka związanego z gazami w celu uzyskania możliwych opinii na temat zagrożeń, które nie były wcześniej oczywiste dla twórcy oceny ryzyka.
Oznakowanie butli gazowych
Czy to jako podstawa do oceny ryzyka, czy też bezpośrednio przed użyciem, użytkownik musi koniecznie wiedzieć, co dokładnie znajduje się w butli z gazem. Najważniejszym źródłem informacji jest tutaj etykieta towarów niebezpiecznych umieszczona na butli z gazem. Zawiera on wszystkie niezbędne informacje dotyczące właściwości substancji zawartego gazu, takie jak numer UN i dokładną nazwę substancji, informacje o jej składzie, dane producenta oraz informacje o zagrożeniach i bezpieczeństwie.
Jednak również kolor samej butli z gazem daje pierwsze wskazówki co do jej zawartości - i jest rozpoznawalny już wtedy, gdy oznakowanie towarów niebezpiecznych nie jest jeszcze czytelne z dużej odległości. Oznakowanie butli gazowych jest regulowane przez normę EN 1089 od 1997 roku. Norma ta określa m.in. jednolity schemat kolorów (EN 1089-3), który służy jako dodatkowa informacja o właściwościach zawartych gazów. Nasze infografiki przedstawiają przegląd (patrz tabele od 1 do 4 poniżej).
Tablica 1 - Ogólne zasady etykietowania gazów i mieszanin gazowych
Tablica 2 - Specjalne oznaczenia dla popularnych gazów
Tablica 3 - Specjalne oznakowanie dla mieszanin inhalacyjnych
Tablica 4 - Specjalne oznakowanie dla mieszanin ochronnych
Uwaga: Oznaczenie kolorystyczne zgodnie z normą EN 1089-3 odnosi się tylko do ramienia wkładki, a nie do koloru płaszcza. Norma nie dotyczy butli do wiązek i przyczep, gaśnic i butli gazowych do gazu płynnego. W okresie przejściowym do końca 2006 roku na cylindrach dodatkowo nadrukowano duże "N" (= Neu, New, Nouveau), aby uniknąć pomyłek ze starymi cylindrami.
Kolor butelki nie zastępuje oznakowania towarów niebezpiecznych! Jest to jedyna wiążąca identyfikacja zawartości butelki.
Artykuły powiązane
Informacje specjalistyczne na tej stronie zostały starannie opracowane zgodnie z naszą najlepszą wiedzą. DENIOS Sp. z o.o. nie może jednak udzielić żadnej gwarancji ani przyjąć odpowiedzialności za aktualność, kompletność i poprawność zarówno wobec czytelnika, jak i osób trzecich. Wykorzystanie informacji i treści do celów własnych lub osób trzecich odbywa się zatem na własne ryzyko użytkownika. W każdym przypadku należy przestrzegać obowiązujących lokalnie aktów prawnych.
- Wgląd w historię zamówień
- Zapisz notatnik i koszyk
- Zapisz preferowaną metodę płatności przy następnym zakupie
Zadzwoń do nas lub wypełnij formularz, skontaktujemy się z Tobą najszybciej, jak to możliwe.