Wprowadzenie do ochrony przeciwwybuchowej

Jakie są częste błędy popełniane w ochronie przeciwwybuchowej? Jakie wytyczne i obowiązki użytkownika trzeba wziąć pod uwagę? I o czym trzeba pamiętać przy podziale stref zagrożenia wybuchem? Bastian Bröhenhorst jest ekspertem DENIOS w dziedzinie ochrony przeciwwybuchowej i w udzielonym wywiadzie odpowiada na te i inne często zadawane pytania.

Ważną sprawą w ochronie przeciwwybuchowej jest uwolnienie ludzi od lęku. Tu przecież nie chodzi o jakiś normalny drobny wypadek w zakładzie, jak skaleczenie się nożem. Bo jak już dochodzi do eksplozji, to następstwa mogą być katastrofalne, nie wyłączając śmierci osób. A ryzyko jest przeważnie bardzo wysokie głównie dlatego, że ludzie często tak się boją, że wolą nie zajmować się aktywnie sprawą zagrożenia wybuchowego. Każdy stara się zwalić temat ochrony przeciwwybuchowej na kogoś innego i nikt nie ma ochoty przyjrzeć się mu dokładnie. A przecież jest dość wytycznych, wskazówek i ekspertów, którzy mogą pomóc bezpiecznie zmierzyć się z tym problemem.

Zacznijmy od naszej strony, czyli z punktu widzenia producenta i podmiootu wprowadzajacego artykuł do obrotu. Tu obowiązuje dyrektywa ATEX 2014/34/UE, zharmonizowana w Unii Europejskiej. Dyrektywa ta mówi nam, jak musimy konstruować i projektować produkty, żeby można je było stosować w strefach zagrożenia wybuchem. Właśnie w dziedzinie projektowania temat ATEX jest głęboko zakotwiczony w naszych pracach. Znaczy to, że zaczynamy się nad nim zastanawiać już przy pierwszych szkicach – a może nawet jeszcze wcześniej. Już w czasie spisywania specyfikacji technicznych rozmawiamy z naszym menadżerem produktu oraz z działem sprzedaży, aby dowiedzieć się, czy nowy produkt powinien być przewidziany do stref zagrożonych wybuchem. Wtedy u ekspertów u nas tu w firmie odzywają się już dzwonki alarmowe i ludzie ci wiedzą całkiem dokładnie, co mają robić i na co zwracać uwagę w konstrukcji. Jako drobną pomoc przygotowaliśmy sobie podkładki, można powiedzieć, listę kontrolną, według której możemy działać. Ważna sprawa: na tym etapie przeprowadza się także analizę źródeł zapłonu. To znaczy, że bardzo systematycznie sprawdzamy, czy nasz produkt zawiera źródło zapłonu. Również do tego jest kilka wytycznych. Jeśli się to zrobi z głową, to można mieć dużą pewność, że później produkt nie będzie wytwarzać iskier zapłonowych.

Ale to wszystko, o czym była dotąd mowa, dotyczy nas. A sprawa wygląda przecież ciekawie także od strony klienta. Tutaj mamy dyrektywę ATEX 1999/92/WE. Użytkownik jest najpierw odpowiedzialny za sporządzenie dokumentu ochrony przeciwwybuchowej. Oznacza to, że musi przeprowadzić ocenę zagrożeń. Musi sprawdzić, gdzie produkt będzie stosowany, co może się wtedy stać, kto będzie przy nim się kręcił i jaki poziom wyszkolenia ci ludzie będą reprezentować. Użytkownik sporządza więc dokument ochrony przeciwwybuchowej, przeprowadza w nim ocenę zagrożeń oraz – co szczególnie ważne – w oparciu o to opracowuje koncepcję ochrony. Co może zrobić, żeby pracobiorcy i obsługujący byli chronieni przed eksplozjami? To też musi się wtedy znaleźć w dokumencie ochrony przeciwwybuchowej.

W tej kwestii bardzo ważną sprawą jest oznaczenie. Mamy więc te trzy strefy: strefę 0, strefę 1 i strefę 2 – i po co je właściwie tak dzielić? To jasne – bo używane produkty nie zawsze muszą być przeznaczone do najwyższej strefy zagrożenia wybuchem. Często użytkownicy myślą, że w strefie Ex wolno stosować tylko produkty z odpowiednim oznaczeniem. A tak nie jest. Nie każdy produkt musi być oznaczony. Dyrektywa ATEX mówi zupełnie jasno: Obowiązkowi oznaczenia podlegają tylko takie produkty, które – wśród wielu innych warunków – zawierają potencjalne źródło zapłonu, mogące się stać skutecznym źródłem zapłonu. Jeśli mój produkt tego warunku nie spełnia, czyli nie może wytworzyć źródła zapłonu, to nie podlega dyrektywie ATEX. Wobec tego nic się nie może stać, jeśli zostanie zastosowany w strefie zagrożonej wybuchem. I dlatego nie muszę go też oznaczać.

Bardzo ważna jest więc wymiana wiedzy bądź też komunikacja między wprowadzającym do obrotu a użytkownikiem. Ten ostatni dobrze wie, gdzie chce zastosować jakiś produkt, a producent wie, jakie produkty się do tego nadają. Użytkownik jest zawsze zdezorientowany, jeśli produkt nie ma oznaczenia. Wtedy my jako producent możemy powiedzieć: Albo nie potrzebuje oznaczenia, bo nie może spowodować zapłonu atmosfery wybuchowej. Albo przeciwnie, zachodzi ryzyko, że zapłon nastąpi – wtedy sprzęt ma oznaczenie, wskazujące dokładnie, w której strefie Ex może być stosowany.